DNA veya deoksiribonükleik asit, insanlarda ve hemen hemen tüm diğer organizmalarda kalıtsal maddedir. Bazı virüslerde kalıtsal materyal RNA’dır. RNA virüslerinin genetik materyali genellikle tek iplikçikli RNA (tiRNA) yapısındadır ancak çift iplikçikli olanlar da mevcuttur (çiRNA). Bir insanın vücudundaki hemen hemen her hücre aynı DNA’ya sahiptir. Çoğu DNA hücre çekirdeğinde bulunur (nükleer DNA olarak adlandırılır) ancak mitokondride (mitokondriyal DNA veya mtDNA olarak adlandırılır) az miktarda DNA da bulunur.

DNA’daki bilgiler adenin (A), guanin (G), sitozin (C) ve timin (T)olmak üzere dört kimyasal bazdan oluşan bir kod olarak saklanır. İnsan DNA’sı yaklaşık 3 milyar bazdan oluşur ve bu bazların yüzde 99’undan fazlası tüm insanlarda aynıdır. Geriye kalan %1’lik kısım bizi farklı yapan kısımdır. Bu bazların sırası, bir organizmanın oluşturulması ve devamlılığı için bilgileri içerir. DNA bazları, baz çiftleri olarak adlandırılan birimler oluşturmak için birbirleriyle bağ yaparlar. Baz çiftlerinde A ile T ve C ile G aralarında hidrojen bağı yapar. Her baz ayrıca bir şeker molekülüne ve bir fosfat molekülüne bağlanır. Oluşan baz, şeker ve fosfat yapısına nükleotit denir (Şekil 1).

Şekil 1. DNA’nın yapısı

Nükleotidler, çift sarmal adı verilen bir spiral oluşturan iki uzun iplik halinde düzenlenmiştir (Şekil 1E). Çift sarmalın yapısı bir merdiven gibidir, taban çiftleri merdivenin basamaklarını ve şeker ve fosfat molekülleri merdivenin dikey yanlarını oluşturur. DNA’nın önemli bir özelliği, kendini çoğaltabilmesi veya kendi kopyalarını oluşturabilmesidir (Şekil 1C). Hücreler bölündüğünde bu önemlidir, çünkü her yeni hücrenin eski hücrede bulunan DNA’nın tam bir kopyasına sahip olması gerekir.

Kaynaklar:

• DNA
• Patton JT (editor). (2008). Segmented Double-stranded RNA Viruses: Structure and Molecular Biology. Caister Academic Press.
• Alberts B., Johnson A., Lewis J., Morgan D., Raff M., Roberts K., Walter P., 2014, Molecular Biology of the Cell 6th Edition, Garland Science, p:2-3.