Plazmodezmler 40 ila 50 nm çapında, tüpsü plazma zarının tüpsü uzantılarıdır. Plazmodezmler bitki hücre çeperini geçerek komşu iki hücrenin sitoplazmasını birbirine bağlar (Şekil 1). Hücrelerin çoğu bu şekilde birbiriyle bağlantılı olduğundan, bu hücrelerin sitoplazmaları ”simplast” olarak isimlendirilen bir bütün oluşturur. Çözünmüş maddelerin plazmodezmler aracılığıyla hücreler arasında taşınması ”simplast taşınımı” olarak isimlendirilir. Primer ve sekonder olmak üzere iki tip plazmodezm bulunur.

Şekil 1. Biçimleri farklı olan iki plazmodezme sahip bir hücre çeperinin şematik görünümü

Primer plazmodezm, hücre çeperi öncüllerini içeren Golgi’den kökenlenmiş veziküller hücre plağını (sonradan orta lameli) oluşturmak için birleştiğinde, yani sitokinez sırasında oluşur. Yeni oluşan hücre plağında çok sayıda por bulunur. ER ve mikrotübüllerden oluşan iğ aygıtı kalıntıları bu porlarda vezikül birleşmesini bozarlar. Çeper polimerlerinin giderek birikmesi sonucu orta lamelin her iki tarafındaki iki primer çeperin kalınlığı artar. Böylelikle düz ve içi zarla kaplı kanallar oluşur. Dolayısıyla primer plazmodezmlerin gelişmesi, aynı ana hücreden kökenlenen hücreler arasında süreklilik ve iletimi sağlar.

Hücre çeperleri biriktikten sonra hücreler arasında sekonder plazmodezmler oluşur. Sekonder plazmodezmler ya hücre yüzeyinde plazma zarının çıkıntı yapmasıyla ya da primer plazmodezmin dallanmasıyla oluşurlar. Sekonder plazmodezm, aynı hücreden oluşmuş hücreler arasında iletişimi arttırması yanı sıra, farklı hücrelerden kökenlenmiş hücreler hücreler arasında simplastik sürekliliğin korunmasını sağlar.

Kaynaklar:

• Lincoln Taiz, Eduardo Zeiger, Ian Max Møller, Angus Murphy, Plant Physiology and Development, Sixth Edition, Sinauer, 2014, 24-25
• Plazmodezma