Kromozom nedir?
Her hücrenin çekirdeğinde, DNA molekülü kromozom adı verilen iplik benzeri yapılara paketlenir. Her kromozom, yapısını destekleyen histon adı verilen proteinlerin etrafına birçok kez sıkıca sarılmış DNA’dan oluşur.
Kromozom terimi, Yunanca renk (chroma) ve vücut (soma) sözcüklerinden gelir. Bilim adamları, kromozomlara bu ismi vermişlerdir çünkü kromozomlar araştırmalarda kullanılan bazı renkli boyalar tarafından güçlü bir şekilde boyanabilen hücre yapılarıdır. Kromozomların, kodlayıcı olmayan ve kodlayıcı olmayan DNA dizilerinden oluştuğu düşünülebilir.
Kromozomlar, hücre bölünmediği zamanlarda hücrenin çekirdeğinde (mikroskop altında bakılsa bile) görünmez. Bununla birlikte, kromozomları oluşturan DNA, hücre bölünmesi (metafaz) sırasında daha sıkı bir şekilde paketlenir ve bir mikroskop altında görülebilir hale gelir. Araştırmacıların kromozomlar hakkında bildiklerinin çoğu hücre bölünmesi sırasında kromozomlar gözlemlenerek öğrenilmiştir.
Her kromozom, kromozomu iki kısma veya “kollara” bölen sentromer adı verilen bir daralma noktasına sahiptir. Kromozomun kısa kolu “p kolu” olarak adlandırılır. Kromozomun uzun kolu “q kolu” olarak adlandırılır.
Şekil 1. DNA ve histon proteinleri kromozom adı verilen yapılara paketlenir.
Her bir kromozomdaki sentromer konumu, kromozoma karakteristik şeklini verir ve belirli genlerin konumunun açıklanmasına yardımcı olmak için kullanılabilir.
Kromozomlar ne yapar?
Bir organizmanın düzgün bir şekilde büyümesi ve işlev görmesi için, hücreler eski, yıpranmış hücrelerin yerini alacak yeni hücreler üretmek için sürekli bölünmelidir. Hücre bölünmesi sırasında DNA’nın sağlam kalması ve hücreler arasında eşit olarak bölünmesi önemlidir.
Kromozomlar, DNA’nın hücre bölünmelerinin büyük çoğunluğunda doğru bir şekilde kopyalanmasını ve dağıtılmasını sağlayan sürecin önemli bir parçasıdır. Yine de, nadirde olsa bazı durumlarda hatalar meydana gelir.
Yeni hücrelerdeki kromozomların sayısında veya yapısındaki değişiklikler ciddi sorunlara yol açabilir. Yumurta ve sperm gibi üreme hücrelerinin doğru sayıda kromozom içermesi ve bu kromozomların doğru yapıya sahip olması da çok önemlidir. Aksi takdirde, ortaya çıkan yavrular düzgün gelişmeyebilir. Örneğin, Down sendromlu insanlar, diğer insanlarda iki kopya şeklinde bulanan 21. kromozomun üç kopyasına sahiptir.
Tüm canlılar aynı tip kromozomlara mı sahip?
Kromozomlar canlılar arasında sayı ve şekil bakımından farklılık gösterir. Çoğu bakteri bir veya iki dairesel kromozoma sahiptir. İnsanlar, diğer hayvanlar ve bitkilerle birlikte, hücrenin çekirdeği içinde çiftler halinde düzenlenmiş doğrusal kromozomlara sahiptir. Çift kromozom içermeyen tek insan hücreleri, her kromozomun sadece bir kopyasını taşıyan üreme hücreleri veya gametlerdir.
İki üreme hücresi birleştiğinde, her kromozomun iki kopyasını içeren tek bir hücre haline gelirler. Bu hücre daha sonra bölünür ve arkasından gelen hücrelerde sayısız kez bölünür ve sonunda neredeyse tüm hücrelerinde tam bir çift kromozom seti içeren olgun bir birey oluşur.
Çekirdeğin içinde bulunan doğrusal kromozomların yanı sıra, insanların hücreleri ve diğer karmaşık organizmalar, bakterilerde görülenlere benzer çok daha küçük bir kromozom türü taşırlar. Bu dairesel kromozom, hücrenin enerji merkezleri olarak hizmet eden ve çekirdeğin dışında bulunan yapılar olan mitokondride bulunur.
İnsanlarda kaç kromozom vardır?
İnsanlarda 23 çift kromozomdan oluşan toplam 46 kromozom vardır . Bu 46 kromozomun yarısı anneden yarısı da babadan kalıtılmaktadır.
Her bitki ve hayvan türünün belirli sayıda kromozomu vardır. Örneğin bir meyve sineği dört çift kromozom içerirken, bir pirinç bitkisinin 12 ve bir köpeğin 39 kromozomu vardır.
Şekil 2. İnsanda bulunan 23 kromozom çifti
Kaynaklar:
Henüz hiç yorum yapılmamış.