Forrer - Barnum Etkisi
Psikolog Bertram R. Forer (1914-2000), insanların, aynı tanımlamanın hemen hemen herkes için de uygulanabileceğinin farkında olmadan belirsiz ve genel kişilik tanımlarını kendileri için geçerli olarak kabul etme eğiliminde olduğunu keşfetti.Bu keşif litertürde Forer etkisi olarak bilinmektedir.
Forer etkisi (P. T. Barnum'un gözlemlerinden sonra Barnum Etkisi olarak da adlandırılmıştır) bireylerin, özellikle kendileri için hazırlanmış gibi görünen ama aslında büyük çoğunluktaki insanlara uyacak kadar genel ve belirsiz kişilik betimlemelerine yüksek puan verme eğilimlerini anlatan bir gözlemdir.Bu etki, astroloji, grafoloji, falcılık ve kişilik testlerinin bazı türleri gibi yaygın olarak kabul görmüş inanış ve uygulamalar için kısmen açıklama getirmektedir.Bununla ilgili ve daha genel bir etki ise kişisel onaylamadır. Kişisel onaylama, birbiriyle alakası olmayan ya da tamamıyla rastsal olan iki olay, bir inanış, beklenti ya da hipotez bir ilişkilendirmeye ihtiyaç duyduğundan dolayı, ilişkiliymiş gibi algılanması durumudur. Bundan dolayı insanlar, kendi kişiliklerini algılayışlarıyla, burçlarının gösterdikleri arasında ilişki kurmaya yatkındırlar.1948'de verilen bir psikoloji dersinde meşhur psikoloji hocası B.R. Forer'in, öğrencilerine bir kağıt vermiştir. Kağıtta aslında herkes için geçerli olabilecek bazı tanımlamalar ve ifadeler vardır. Örneğin;“Başkalarının sizi beğenmesine, size hayran olmasına ihtiyaç duyuyorsunuz, ama aynı zamanda kendinize karşı eleştirel olmaya da eğilimlisiniz. Kişiliğinizin bazı zayıf yönleri var ama genelde bunları telafi etmeyi başarıyorsunuz. Kendi yararınıza çevirebileceğiniz halde kullanmadığınız önemli bir kapasiteye sahipsiniz.” gibi. B.R. Forer daha sonra, dağıtılan kağıtta yer alan bu yorumun bize ne kadar uyduğunu gösteren bir skala dağıtır. (1-5 arası puanlanır).Daha sonra metnin kendilerine uygunluğunu seçen öğrencilerinin sonuçlarını analiz eden eden Forer, testi ne kadar tekrar ederse ettin ortalamanın hep 4.26 olduğunu görmüştür. Forer'ın bu çalışmasından sonra aynı deney çeşitli katılımcılarla defalar tekrarlanmış ve ortalama genellikle 4.2 çıkmıştır. Peki herkesin kişiliği bu kadar farklıyken nasıl bunca insan birbirine yakın sonuçlar çıkarmıştır?Cevap çok basittir. Forer'in verdiği metin çoğu insana uyacak şekilde düzenlenmiş belirsiz kişilik betimlemeleri içermektedir. (Ancak insanlarda bu etkinin gözlemlenebilmesini sağlayan iki temel faktöre dikkat çekmek gerekir. Birincisi, metin içindeki pozitif ifadelerin negatiflere oranı (%80 - %20). İkincisi ise bu ifadeleri aktaran kişinin güvenilir, bilinen ya da tavsiye edilmiş birisi olması. Yani aslında Falcıların ve astrologların bize söylediği ifadeler bir özel güç vs. sonucu değil böyle bir etki sonucu ortaya çıkmaktadır.
1
Henüz hiç yorum yapılmamış.